ÖKÜZÜN TRENE BAKIŞI
Hani derler ya, “bilen de konuşuyor, bilmeyen de”… Ben 27 senedir Alman devlet demir yollarında makasçı olarak çalışıyorum. Son zamanlarda Türkiye’de sıkça yaşanan tren kazaları nedeniyle bilgilerimi sizlerle paylaşmak istedim.
Öncelikle şunu açığa kavuşturalım:
“Hareket memuru”; iki istasyon arasındaki irtibatı sağlar ve o istikamete gidecek trenlerin raylarını ayarlayarak, sinyalleri kullanır. Aynı zamanda kendisi de makasçıdır. “Makasçı” ise; hareket memurunun talimâtı ile trenleri istasyona alır veya çıkışını yapar. Genellikle istasyon içindeki manevraları makasçı yapar. Her ikisinin de sorumlu olduğu bölgeler vardır ve bu bölgelerdeki makaslardan bunlar sorumludur.
Yukarıdaki açıklamalardan sonra bir kaç kazaya dikkat çekelim.
8 Temmuz 2018‘de 25 kişinin ölümüyle sonuçlanan Çorlu’daki tren kazası… Gördüğüm kadarıyla tamamiyle mühendislik hatası. Sebebine gelince; şahit olduğum bir durak yapımı işi ki, bir profesör, o bölgeye çadır kurup, 2 hafta boyunca geceli gündüzlü incelemelerde bulunduktan sonra durak yapımına izin verilmişti… Zaten Türk Mühendis ve Mimarlar Odası Birliği (TMMOB) Jeoloji Mühendisler Odası İstanbul Şubesi kaza ile ilgili olarak yayınladığı raporda “Mühendislikle ilgili ihmâller” bulunduğuna dikkat çekti.
13 Aralık 2018, Ankara’daki kaza ile ilgili teknik bilgileri aktarmaya çalışayım. Şu kadarını söylemem gerekir ki, elimdeki bilgiler tamamen basından okuduklarımdır:
Bir tren, istasyona giriş ve çıkış yapmadan önce, yol güzergâhı üzerindeki tüm makaslar ayarlandıkdan sonra, makaslar mekanik ve elektronik olarak kilitlendirilir, daha sonra sinyaller verilir (yeşil ışık). Eğer bu bir günlük sefer ise, harekât memuru önündeki cihaza tren numarasını verir ve yukarıdaki tüm işlemler otomatik olarak devreye girer. Trenin varacağı istasyondaki hareket memuru da, trenin hangi hat üzerinden geldiğini görür. Eğer sinyalizasyon çalışmıyorsa, hareket memuru, bunları manuel olarak yapar. Trenin harekâtından öncede, varacağı istayondaki hareket memuruna, hangi hat üzerinden treni göndereceği bildirir. Manuel olarak bu işlemleri yaparken de, hata girebilecek makasların üzerine emniyet mekanizması kor ki, yanlışlıkla da olsa, trenin geçeceği hatta doğru makasları çevirmesin. Buradan anlaşılıyor ki, harekât memuru ile makasçı arasında irtibat eksikliği var. Ya da ikisinden biri uyumuş.
Bu olayı kısaca değerlendirecek olursam, biz, bu mesleğin en az 6 ay eğitimini alıyoruz, çalışacağımız istasyonda da 3 ilâ 10 hafta eğitim aldıktan sonra, imtihan oluyoruz. İşe başladıkdan sonrada, her 6 ayda bir eğitim seminerleri alıyoruz. Yukarıdaki mezkûr kazada makasçının verdiği ilk ifâdesi şöyle: “Ben bu işin eğitimini almadım, bana şuraya basarsan kırmızı, şuraya basarsan yeşil yanar dediler. Ben de öyle yaptım!” diyor. Eğer bu doğruysa, TCDD’deki tüm idarecilerin, trene nasıl baktıkları belli olmuştur.
Son 15 yılda yaşanan tren kazaları:
22 Temmuz 2004 Pamukova 41 ölü
11 Ağustos 2004 Kocaeli 8 ölü
27 Ocak 2008 Kütahya 9 ölü
6 Mayıs 2017 Ankara–Kırıkkale vagon devrildi
4 Ağustos 2017 Elazığ Yük treni devrildi
8 Temmuz 2018 Çorlu 25 ölü
13 Aralık 2018 Ankara 9 ölü
Not: Bu yazıyı hazırlarken İstanbul Florya’dan bir tren kazası haberi daha geldi.
Mustafa Fişengçi
12.01.2019 Almanya/Düsseldorf