Yavuz Selim ŞEN

Batı ve Doğu blokları arasındaki çatışma derinleşiyor, iki yüzlü politikalar nedeniyle diplomasi de çare olamıyor. Savunma harcamaları 5 kıtada arttı, Dünya’da işlerin iyiye gittiği bir bölge yok.

Batı ve Doğu bloğu arasındaki çatışma derinleşiyor. Blinken, basına şov yaparak çıktığı Çin ziyaretinden aşağılanarak geri döndü. Başkan Xi’nin Blinken ile görüşme öncesi ‘ne zaman gidiyor bu’ dediği video servis edildi! ABD, Çin’in Rusya’yı desteklediği suçlamasına karşı, Çin sert cevap verdi. ABD, Ukrayna’yı büyük miktarlarda yardımla desteklemeye devam ederken “suçu Çin’e atmamaya” çağırdı. Batı cephesi Ukrayna’da aldığı mağlubiyetinin sorumlusu olarak Çin’i suçluyor.

8 Mayıs’a kadar devam edecek Filipinler ve ABD ortak tatbikatı omuz omuza başladı. Çin donanması bölgede gemi sayılarını artırdı, geçtiğimiz haftalarda 50 olan deniz milis gemisi sayısı bu hafta 124’e yükseldi. Filipinler, diğer taraftan Luzon adasının Tayvan’a bakan kuzey ucunda yüksek lisans için gelen Çin nüfusunu araştırıyor. Bölgede üç ABD üssü bulunurken, şehirde yaklaşık 4.600 Çin vatandaşının yaşadığı ve yüksek lisans için özel üniversitelere kayıtlı oldukları kaydedildi!

Japonya, ABD’nin eksiklerini kapatmak için her tarafa koşturuyor. Japonya, Marshall Adaları ve Mikronezya’ya eğitim misyonları konuşlandırıldı, çünkü ‘ABD her şeyi tek başına yapamaz’. Japon Dışişleri Bakanı Yoko Kamikawa, NATO genel sekreteriyle yaptığı görüşmede “Avrupa-Atlantik ve Hint-Pasifik bölgelerinin güvenliği birbirinden ayrılamaz” dedi.

Savunma harcamaları 2009’dan bu yana ilk kez beş kıtanın tamamında arttı. Askeri harcamalar 2023 yılında yüzde 6,8 oranında artarak “2009’dan bu yana bir önceki yıla göre en yüksek artışa” ulaştı. Dünya’da işlerin iyiye gittiği bir bölge yok.

Netanyahu’nun, İran’ı kışkırtarak kurduğu oyun, ülke içinde tutmadı, İsrail halkı onu istifaya davet ediyor. Koltuğunu kaybetmemek için Refah’a operasyona hazırlanırken toplu mezarların bulunması, İsrail’in arkasındaki AB ve ABD desteğini zor duruma soktu. ABD’deki üniversite öğrencileri, İsrail’in katliamını protestolara başladı, ifade özgürlüğü ile övünen Batı, İsrail’i protesto eden öğrencileri tutukluyor. İran-Pakistan gerilimi sona erdi iki ülke karşılıklı üst düzey ziyaretlere başladı. Husiler, İsrail’i destekleyen gemileri vurmaya devam ediyor, bu hafta bir İngiliz petrol tankerini vurdular ve bir ABD İHA’sını düşürdüler.

Rusya’nın Ukrayna’da ilerleyişi devam ediyor. Ukrayna’nın savaş alanındaki vahim durumu ve Rus güçlerinin son aylarda kaydettiği ilerlemeler göz önüne alındığında, ABD yardımlarının Kiev’in kaderini dramatik bir şekilde tersine çevirmesi pek olası görünmüyor. Rus saldırılarında beş Abrams tankını kaybeden Ukrayna, Abrams tanklarını geri çekiyor. Bu tankların kullanımına ilişkin taktikler yeniden belirlenecek.

Batı bloğu, Afrika’nın Sahel bölgesinden kovuluyor. ABD, Nijer’den askerlerini çekmeye hazırlanırken, Çad’dan dan askerleri çekecek. Burkina Faso ise BBC ve Amerika’nın Sesi faaliyetlerini askıya aldı. Burkina Faso geçtiğimiz sene de Fransız medyasını yasaklamıştı. Nijerya’da açılan Dangote rafinerisinden sağlanacak dizelin, artan rekabet nedeniyle zaten kapanma riski altında olan Avrupa rafinerileri üzerinde baskı yaratması bekleniyor.

Pasifik Cephesi

• 8 Mayıs’a kadar devam edecek olan 39. Balikatan “omuz omuza” tatbikatlarına 14 ülkeden 17.000 asker ve gözlemci katılıyor. Tatbikat, Filipinlerin birkaç yeni füze sistemi satın alması ve ABD’nin, Filipinlere 2,5 milyar ABD doları ek askeri yardım gönderme önerisiyle aynı zamana denk geldi.
• Filipinler, ABD ile Balikatan askeri tatbikatı bu hafta başlarken Güney Çin Denizi’nde seyreden Çin deniz milis gemilerinde bir “artış” gözlemlendi. Önceki iki haftada 50 olan deniz milis gemisi sayısı bu hafta 124’e yükseldi.
• Japon donanma helikopterleri gece eğitim uçuşu sırasında muhtemelen birbirleriyle çarpıştıktan sonra Tokyo’nun güneyinde Pasifik Okyanusu’na düştü. 1 mürettebat öldü 7 mürettebat kayıp.
• Savunma harcamaları 2009’dan bu yana ilk kez beş kıtanın tamamında arttı. Askeri harcamalar 2023 yılında yüzde 6,8 oranında artarak “2009’dan bu yana bir önceki yıla göre en yüksek artışa” ulaştı. Dünya’da işlerin iyiye gittiği bir bölge yok.
• Başkan Xi Jinping Pekin’de Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile yaptığı görüşmede ABD’yi Çin’in ortağı olmaya ve “sözlerine sadık kalmaya” çağırdı. Blinken ise Çin’in Rusya’ya askeri amaçlı kullanılabilecek mallar tedarik etmesi ve üretim kapasitesinin üzerinde üretim yaptığı iddialarına ilişkin endişelerini dile getirdi. Xi, ABD’yi Çin’e karşı “küçük bloklar” oluşturmaması konusunda uyardı ve ilişkilerin ancak ABD’nin Çin’in gelişimine olumlu bakması halinde istikrar kazanabileceğini ve ilerleyebileceğini söyledi. Çin, ABD’nin Ukrayna’yı büyük miktarlarda yardımla desteklemeye devam ederken “suçu Çin’e atmamaya” çağırdı ve bunun “ikiyüzlü ve sorumsuzca” olduğunu söyledi.
• Çin Milli Savunma Bakanlığı sözcüsü Wu Qian, Çin’in Japonya’nın AUKUS’a katılma planından endişe duyduğunu ve ilgili ülkelerin özel gruplar oluşturmasına, Çin’i hedef alan ikili veya çok taraflı askeri ittifaklar kurmasına, bölünme ve çatışma yaratmasına ve blok çatışmasını körüklemesine kesinlikle karşı olduğunu söyledi. Asya-Pasifik, jeopolitik rekabet için bir güreş alanı değil, barış ve kalkınma için büyük bir sahnedir” dedi.
• 19. Batı Pasifik Deniz Sempozyumu’nun açılış töreninde konuşan Çin Merkezi Askeri Komisyon Başkan Yardımcısı General Zhang Youxia, “soğuk savaş zihniyetinin” terk edilmesi ve farklılıklar arasında diyalog yoluyla köprü kurulması çağrısında bulundu. General, “haksız provokasyona” karşı “kesin karşı önlemler” alma sözü verdi. “Sorun çıkarmayacağız ama sorundan da asla korkmayacağız ve Çin ordusu ülkenin birliğini ve ulusal çıkarları kararlılıkla savunacaktır.”
• Filipinler, Cagayan eyaletinde yaşayan Çin vatandaşlarının sayısındaki artışın ardından eyaletteki potansiyel ulusal güvenlik tehditlerini araştırmak üzere istihbarat görevlileri gönderdi. Luzon adasının Tayvan’a bakan kuzey ucunda yer alan Cagayan’ın başkenti Tuguegarao’daki durumu araştırmak üzere bir ekip gönderildi. Şehirde yaklaşık 4.600 Çin vatandaşının yaşadığı ve yüksek lisans için özel üniversitelere kayıtlı oldukları kaydedildi. Bölgede ABD’nin üç üssü bulunuyor.
• Japon Dışişleri Bakanı Yoko Kamikawa İtalya’da İngiliz mevkidaşı David Cameron ile görüşerek Japonya, İngiltere ve İtalya’nın yeni nesil bir savaş uçağını ortaklaşa geliştirmesi de dâhil olmak üzere güvenlik alanında işbirliğini derinleştirme politikasını teyit etti. Kamikawa “Avrupa-Atlantik ve Hint-Pasifik bölgelerinin güvenliği birbirinden ayrılamaz” dedi.
• Japonya sahil güvenliği, Çin’in Güney Çin Denizi’ndeki yayılmasına karşı diğer ülkelere yardımcı olmak üzere tasarlanan bir girişimi iki Pasifik ada ülkesine genişletti. Japonya, Marshall Adaları ve Mikronezya’ya eğitim misyonları konuşlandırıldı, çünkü ‘ABD her şeyi tek başına yapamaz’.
• Çin ordusu Xi Jinping’in ev sahipliğinde düzenlenen bir törenle Bilgi Destek Gücü birimini duyurdu. Xi, törende yeni gücün “çok önemli” bir rol oynayacağını ve “ağ bilgi sisteminin inşası ve uygulamasının koordine edilmesinde kilit bir sütun” olduğunu söyledi. Xi, yeni birime “muharebe operasyonlarını etkin bir şekilde destekleme… bilgi kaynaklarını entegre etme, bilgi korumasını güçlendirme” ve “ordunun ortak operasyon sistemine derinlemesine entegre olma ve bilgi desteğini kesin ve etkili bir şekilde yürütme” talimatı verdi.
• Hibrid araçların ve akıllı telefonların temel bileşenleri olan nadir toprak mineralleri için denizaşırı keşiflerin artması, Çin’in dünyanın en büyük tedarikçisi olma konumunu sarsabilir. Çin’in en büyük nadir toprak üreticisi China Northern Rare Earth Group, Cuma günü yayınladığı yıllık raporunda “Yabancı kaynak keşfi ve endüstriyel gelişim hızlandı” dedi. ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu, Çin’in toplam nadir toprak ihracatındaki payının on yıl önce yaklaşık yüzde 90 iken 2022’de yaklaşık yüzde 70’e düştüğünü söyledi.
• Çin’in elektrikli araç (EV) sektöründeki rekabet, yerel ve uluslararası markaların daha fazla pazar payı elde etmek için fiyat indirimlerini duyurmak ve yeni modeller çıkarmak için acele etmesiyle yoğunlaştı. Sektör analistleri, şiddetli rekabetin Çin’in EV sektörünün çok sayıda yatırımın yapıldığı bir dönemden olgun bir pazara geçişinin ortasında geldiğini ve tüm pazarın birkaç lider firma üzerinde daha da yoğunlaşacağını söylüyor.
• G.Kore-Polonya mega silah anlaşması mali engeller nedeniyle tehlikeye girdi. Temmuz 2022’de G.Kore, Polonya ile milyarlarca dolar değerinde silah ihracatı için bir çerçeve anlaşması imzaladı. Bu anlaşma kapsamında iki ülke 12,4 milyar dolar değerinde ilk silah ihracat anlaşmasını imzaladı. G.Kore savunma yetkilileri geçen yıl 21,8 milyar dolar değerinde daha büyük ölçekli ikinci bir sözleşmeyi tamamlamayı hedeflemiş ancak kredi sorunları nedeniyle engellerle karşılaşmıştı. Polonya 14,5 milyar dolar sermaye desteği talep etti, talep G.Kore eximbank’ı kredi limitlerine takıldı. G.Kore eximbank’ı yasal limitleri artırdı lakin AB’nin Mart 2024’te AB’nin savunma sanayi tedariğinizin %50’sini AB ülkelerinden tedarik edin tavsiyesiyle G.Kore-Polonya anlaşması çıkmaza girdi.
• G.Kore ve Romanya Cumhurbaşkanları Seoul’de gerçekleştirdikleri zirvede iki ülkenin savunma ve nükleer enerji alanlarındaki ortaklıklarını geliştirme konusunda mutabık kaldılar. Halihazırda iki ülke LIG Nex1’in KP-SAM Chiron omuzdan fırlatılan karadan havaya füzelerinin Romanya’ya ihracatı konusunda 90 milyon dolarlık bir anlaşma üzerinde istişarelerde bulunuyor. Füzenin yanı sıra Avrupa ülkesinin Kore’nin K-9 kundağı motorlu obüs ve K2 muharebe tankına da ilgi gösterdiği bildiriliyor. Zirve kapsamında ayrıca iki ülkenin enerji bakanları nükleer enerji konusunda bir mutabakat zaptı imzaladı. Buna göre iki ülke nükleer sanayi ile ilgili bilgi paylaşımını hızlandıracak, nükleer santral tesislerini geliştirecek ve trityum giderme tesisleri ve küçük modüler reaktörler konusunda işbirliğini güçlendirecek.
• AB’nin Salı günü Polonya ve Hollanda’daki Çinli bir şirketin ofislerini sözde sübvansiyonlar meselesi nedeniyle ani ve beklenmedik bir şekilde soruşturması üzerine Çin, AB’yi piyasa açıklığı ve adil rekabete uymaya ve Çinli firmalara yönelik haksız kısıtlamalara son vermeye çağırdı.
• Çinli bilim insanları güncellenmiş Ay haritasını açıkladı. Harita, Ay’ın jeolojik tarihinin yanı sıra, 14 yapı türü ve 17 kaya türü hakkında bilgi verirken, 12.341 krater ve 81 çarpma havzası için de etiketler içeriyor.

---

Orta Doğu Cephesi

• İran Cumhurbaşkanı Ebrahim Raisi ve Pakistan Başbakanı Shehbaz Sharif Pazartesi günü (22 Nisan) bir araya gelerek ekonomik ve güvenlik işbirliğini güçlendirme konusunda anlaştılar.
• Netanyahu “Önümüzdeki günlerde Hamas üzerindeki askeri ve diplomatik baskıyı arttıracağız çünkü rehinelerimizi serbest bırakmanın ve zaferimizi elde etmenin tek yolu bu” dedi. İsrail, Refah’a tam teşekküllü katliam yapmak istiyor, Netanyahu’nun koltuğunu korumak için başka çaresi yok.
• İsrail ordusunun istihbarat şefi istifa ederek, 7 Ekim’de Gazze’de savaşı başlatan Hamas öncülüğündeki saldırılara olanak sağlayan istihbarat hataları nedeniyle istifa eden ilk üst düzey yetkili oldu.
• K.Kore, İran’a bir ekonomi heyeti gönderdi ve bu iki ülke arasında silah programları konusunda işbirliği şüphelerini arttıran nadir bir gezi oldu.
• Gazze’deki toplu mezarlar için soruşturma çağrıları artıyor. AB, iki hastanede ‘350’den fazla ceset’ bulunmasının ardından BM’nin talebini destekliyor. İsrail her zamanki gibi durumu yalanlıyor.
• ABD’li öğrencilerin Gazze öfkesi. New York Üniversitesi öğrencilerinin, İsrail’in Gazze’ye düzenlediği ve çoğu kadın ve çocuk 34,000’den fazla kişinin ölümüne neden olan bombardımanı protesto ettiği gösteriye polis müdahale etti. Gösteri sırasında 100’den fazla öğrenci gözaltına alındı. Columbia Üniversitesi’nde kalabalık bir gösterici grubunun okul arazisinde kurduğu Gazze Dayanışma Kampı, Yale, MIT ve diğer kampüslere de yayıldı.
• Husiler, Kızıldeniz’de İngiliz petrol tankeri Andromeda Star adlı gemiyi gemisavar füzelerle vurduğunu ve ABD’ye ait MQ-9 Reaper insansız hava aracını düşürdüğünü açıkladı. Saldırılar ABD ve İngiltere tarafından doğrulandı, gemideki hasar ile ilgili bilgi verilmedi.

---

Ukrayna Cephesi

• ABD Senatosu Salı gecesi 79-18 oyla Ukrayna, İsrail ve Tayvan’a silah ve diğer askeri yardımları finanse eden 95.3 milyar dolarlık dış yardım tasarısını onayladı. Biden yönetimi Ukrayna’ya ilk 1 milyar dolarlık yardımı bu hafta göndermeyi planladı. Bu yardım paketi Himars roketatarları, zırhlı araçlar, toplar, Stinger uçaksavar füzeleri, hava savunma füzeleri ve taktik araçlar için mühimmat içeriyor.
• Ukrayna’nın savaş alanındaki vahim durumu ve Rus güçlerinin son aylarda kaydettiği ilerlemeler göz önüne alındığında, ABD yardımın Kiev’in kaderini dramatik bir şekilde tersine çevirmesi pek olası görünmüyor.
• Rus saldırılarında beş Abrams tankını kaybeden Ukrayna, Abrams tanklarını geri çekiyor. Bu tankların kullanımına ilişkin taktikler yeniden belirlenecek.
• Ukrayna, ABD’nin yeni silah teslimatlarını beklerken, Rusya askeri sevkiyatı aksatmak amacıyla demiryollarına yönelik saldırılarını arttırdı.
• Rusya, Donetsk’te Novomihaylovka ve Novobahmutovka köylerini ele geçirdi. Avdeyevka’nın kuzeybatısında yer alan Novobahmutovka’nın kurtarılması, Berdiçi köyünü savunan Ukrayna birlikleri için bir kuşatma tehdidi oluştururken, bu köyün ele geçirilmesinin Ukrayna kuvvetlerinin lojistiğini önemli ölçüde sekteye uğratacağı biliniyor.

---

Afrika Cephesi

• ABD askerleri Çad’dan ayrılıyor. Biden yönetiminin bir hafta içinde ikinci kez, bir Afrika ülkesinden konuşlandırılmış güçlerin çıkarılmasına yönelik bir ev sahibi ülke direktifine uyacağını kabul etmesi anlamına geliyor. Nijer’den farklı olarak Çad hükümeti ABD ile askeri ilişkilerini düzenleyen “kuvvetlerin statüsü” anlaşmasını iptal etmedi. Washington’un N’djamena’daki askeri varlığını haklı çıkaracak belgeler sunmadığını iddia eden ve Amerikalılardan üsteki faaliyetlerini “derhal durdurmalarını” isteyen Çadlı bir general ile ABD’li yetkililer arasındaki anlaşmazlığın ardından gerçekleşti.
• G.Kore, Haziran’da Afrika zirvesine hazırlanıyor. 4-5 Haziran tarihinde Seul’de düzenlenecek Afrika zirvesi “Birlikte Yarattığımız Gelecek: Paylaşılan Büyüme, Sürdürülebilirlik ve Dayanışma” ana sloganı altında düzenlenecek. Zirve öncesi Afrika görüşmeleri arttı.
• Nijerya’da Dangote petrol rafinerisinden dizel tedarikinin, Avrupalı rafinerilerden yılda 2,5 milyar litre olarak tahmin edilen ürün ithalatını sona erdirmesi bekleniyor. Dangote rafinerisinden sağlanacak dizelin, artan rekabet nedeniyle zaten kapanma riski altında olan Avrupa rafinerileri üzerinde baskı yaratması bekleniyor.
• Burkina Faso, İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün ordusunun sivillere yönelik ihlallerle itham eden raporu sebebiyle Amerika’nın Sesi ve BBC’nin çalışmalarını iki hafta süreyle askıya aldı. Burkina Faso 2023 yılında LCI, France24, Radio France Internationale ve Le Monde’nin de faaliyetleri durdurmuştu.

Kaynak: Chief Asia Officer