ASYA PASİFİK RAPORU – 13

Yavuz Selim ŞEN

Tayvan için zaman daralıyor, ABD donanması Filipinlerde toplanıyor. Uluslararası sistemde masada değilseniz, menü de olacaksınız diyerek tarafsız ülkeler taraf seçmeye zorlanıyor. Oyun sertleşiyor.

Pasifikte, Tayvan için zaman daralıyor. Tayvan sahil güvenliğinin iki balıkçının ölümüne sebebiyet vermesi ordunun tehdidiyle karşılaştı. Çin Doğu Ordu komutanlığı ‘acımadan vurun’ emri verdi. Güney Çin denizindeki tansiyon da artıyor, ABD Filipinlerle ortak hava tatbikatı düzenledi. Çin donanması, Filipinli balıkçıları kovaladı. ABD donanması Filipinler denizinde toplanıyor.

İstihbarat savaşları sertleşiyor, CIA Çin’e odaklanan birimin bütçesini iki katından fazla artırdı. Çin istihbarat teşkilatı MSS, her gün yeni bir uyarı yayınlıyor. Bunun yanı sıra iki ülke istihbarat diplomasisi konusunda da kıyasıya rekabet halinde.

Blinken, ABD-Çin geriliminin daha fazla parçalanmaya yol açması nedeniyle ABD’nin ittifaklar konusunda zorlanıp zorlanmadığı sorusuna, “uluslararası sistemde masada değilseniz, menüde olacaksınız” dedi.

İki blok arasında teknoloji rekabeti her alanda devam ediyor. Elektrikli araçlara olan ilginin düşüşü önümüzdeki günlerde Çin’i zorlayacak. ABD’nin çip yaptırımları da Çin’in sektördeki bazı eşikleri aşmaya başlamasıyla ABD’nin çip maliyetlerini artırarak rekabet gücünü kaybedeceğine işaret ediyor. Yapay Zeka’nın ordularda kullanımı üzerine birden çok kapalı toplantılar düzenleniyor.

Tüm teknolojik gelişmelere rağmen, Ukrayna savaşından alınan dersler Savunma Bakanlıklarında bir dizi tartışmalara neden oluyor. Tüm teknolojik gelişmelere, pahalı silahlara rağmen Ukrayna savaşının en ölümcül ve etkili silahı kara mayınları. Ukrayna savaşının ikinci yılı değerlendirme makalelerinde siper kazmanın önemi öne çıkıyor; ‘kaz ya da öl’.

Ukrayna’da savaşın ikinci yılı bitti. Geçen hafta Avdeyevka’yı kaybeden Ukrayna’nın gerileyişi sürüyor. Ukrayna, Avdeyevka’ya yakın Lastoçkino köyünden de geri çekildi. Herson’da Krınki köyü düştü. Rus ordusu dün Zaporojye’de Rabotino kasabasına girdi. Rusya Ukrayna arasında barış istenmiyor. Batı planlamacıları, Ukrayna’nın 2024’te zorlanacağını ama Rus savunma sanayinin 2025’te aşırı zayıflayacağına inanıyorlar. Bu inanç onları barış yapmaktan alıkoyuyor.

Gazze’de ölenlerin sayısı 30 bini geçti, İsrail soykırımı son hız devam ediyor. BM Güvenlik Kurulunda acil ateşkes çağrısını ABD üçüncü kez veto etti. Çin, ABD’nin katliama yeşil ışık yaktığını söyledi. Diğer taraftan İsrail barış görüşmeleri için tekrar masaya dönmek zorunda kaldı. Bunun oyalama taktiği olup olmadığını göreceğiz ama artık ordusu yorgun. Netanyahu’nun siyasi ikbali için daha ne kadar askeri ölecek göreceğiz.

Afrika’da Etiyopya’nın Kızıldeniz’e çıkma karşılığı Somaliland’ı tanıma çabası, Türkiye ve Mısır tarafından tepkiyle karşılanmıştı. Türkiye – Somali ile yaptığı anlaşmayla, Somali’nin mavi vatanını koruma anlaşması yaptı. 10 yıllık anlaşma sonunda Somali modern donanmasına da kavuşacak. Diğer taraftan ABD, Afrika ülkelerini Çin ve Rusya’ya karşı net cephe almadıkları takdirde SWIFT dışında bırakmakla tehdit ediyor.

Yeni bir dünya savaşı başlıyor. Korkunç savaşların sadece manşetlerde kaldığı gelişmiş ülkelerde yaşayanlar için Dünya yanıyormuş gibi gelmeyebilir, ancak Oslo Barış Araştırmaları Enstitüsü’ne göre 2022 yılında dünya genelinde 137 çatışma yaşandı ve 224.800’den fazla kişi bu çatışmalarda öldü. 2023 yılı istatistikleri şüphesiz daha ürpertici olacaktır. 2022 yılında yaklaşık 110 milyon insan savaş, zulüm, şiddet ve ayrımcılık nedeniyle yerinden edilmiş olup, bu rakam İkinci Dünya Savaşı sırasında yerinden edilen 60 milyon insanın çok üzerindedir.

Teknoloji firmaları savunma sanayini kucaklıyor

Savunma teknolojileri pazarının 2027 yılına kadar 184,7 milyar dolara yükseleceğini öngören veri firması Pitchbook’a göre, 2021-2023 yılları arasında yatırımcılar hipersonik füzeler, performans artırıcı giyilebilir cihazlar ve uydu gözetleme sistemleri de dahil olmak üzere bir dizi son teknoloji araç geliştiren savunma teknolojileri şirketlerine 108 milyar dolar aktardı.

Pasifik Cephesi

• Cumhuriyetçi Ohio senatörü JD Vance, Münih konferansında; “Donald Trump adına konuşamam… ama sanırım [Trump] söyleyeceklerime katılıyor”. NATO’dan çekilmemiz gerektiğini düşünmüyorum ve hayır, Avrupa’yı terk etmemiz gerektiğini de düşünmüyorum. Ama evet, bence yönümüzü değiştirmeliyiz, ABD Doğu Asya’ya daha fazla odaklanmalı. Önümüzdeki 40 yıl boyunca Amerikan dış politikasının geleceği bu olacak ve Avrupa’nın da bu gerçeğe uyanması gerekiyor.”
• CIA Direktörü William Burns, Foreign Affairs’de yayınlanan “Casusluk ve Devletçilik” başlıklı son makalesinde, teşkilatın dünya çapında Çin’le ilgili istihbarat toplama, operasyon ve analizlere önemli ölçüde daha fazla kaynak ayırdığını ve sadece son iki yılda Çin’e odaklanan genel bütçesinin yüzdesini iki katından fazla artırdığını söyledi. CIA daha fazla Mandarin Çincesi konuşanı işe alıyor ve eğitiyor, Çin’e karşı mücadeleyi teşkilatın her köşesine yayıyor.
• Halk Kurtuluş Ordusu (PLA) Doğu Ordu Komutanlığı Cuma günü, Tayvan yurttaşlarını anavatana dönmeye çağıran ve ilk kez sahil güvenlik kuvvetleri unsurlarını da içeren “Eve Dönüş” başlıklı bir poster yayınladı. Askeri uzmanlar posterde iletilen mesajın açık olduğunu söyledi: Tayvan ordusu anakara sahil güvenliğinin kolluk kuvvetleri operasyonlarına müdahale etmeye cüret ederse, Doğu Ordu Komutanlığı tarafından acımadan vurulacaklar.
• K.Kore-Rusya yakınlaşmasından ötürü, Japonya Başbakanı Fumio Kishida, Kuzey Kore lideri Kim Jong-un ile görüşmek istiyor. G.Kore bu görüşme düşüncesinden oldukça rahatsız.
• Tayvan, adanın ordusu Halk Kurtuluş Ordusu’nun (PLA) artan tehditlerine karşı koymaya çalışırken, Lafayette sınıfı fırkateynlerini geliştirmek için Fransa ile 2,49 milyar NT$ (78,8 milyon $) değerinde bir anlaşma imzaladı.
• Tayvan’ın doğusunda Pasifik Okyanusu’nun bir bölümü olan Filipin Denizi, İkinci Dünya Savaşı’nda ABD ve Japonya arasında belirleyici bir uçak gemisi savaşına sahne olmuştu. Uçak gemileri bir kez daha burada toplanıyor. Filipin Denizi’nin kontrolü, Çin ile ABD arasında Tayvan ya da Güney Çin Denizi üzerinde yaşanacak herhangi bir çatışmada çok değerli olacaktır.
• ABD ve Filipinler’e ait jetler Güney Çin Denizi’nin ihtilaflı suları üzerinde ortak bir hava devriyesi gerçekleştirdi. Çin, doğrudan Washington’a atıfta bulunmasa da Manila’yı “Güney Çin Denizi’nde sorun çıkarmak için bölge dışı ülkeleri devreye sokmakla” ve “sözde bir ortak hava devriyesini alenen abartmakla” suçladı.
• Çin sahil güvenliği, Filipinler’in itiraz ettiği Güney Çin Denizi’ndeki ihtilaflı Scarborough Sığlığı yakınlarındaki sulara “yasadışı olarak izinsiz giren” bir Filipin gemisini uzaklaştırdığını açıkladı.
• Manila’nın ‘tartışmalı Güney Çin Denizi’nde Pekin’i caydırmak için denizaltılara ihtiyacı var’. Filipinler’in Çin’e karşı etkili bir caydırıcılık sağlamak için en az üç askeri denizaltı edinmesi gerekiyor.
• Avustralya Salı günü İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en büyük donanmasını inşa etme planlarını açıkladı ve önümüzdeki 10 yıl içinde savunma projesi için 35 milyar dolardan fazla kaynak ayırdı. Avustralya Savunma Bakanı Richard Marles, hükümetin planının donanmanın su üstü savaş filosunu 11’den 26 gemiye çıkaracağını ve bunun İkinci Dünya Savaşı’nın sonundan bu yana en büyük donanma tamamlayıcısı olacağını söyledi.
• Avustralya Savunma Bakanı, Japonya’nın gelecekte savunma teknolojisi geliştirme konusunda Aukus güvenlik ortaklığı ile işbirliği yapmasını istiyor.
• Pakistan Müslüman Ligi-Nawaz (PML-N) ve Pakistan Halk Partisi’nin (PPP) oluşturduğu koalisyon, bir sonraki hükümeti kurma konusunda anlaşarak eski başbakan İmran Han’ın partisinin iktidara gelmemesini sağladı.
• Çin istihbarat teşkilatı MSS, çeşitli akıllı giyilebilir cihazların yabancı istihbarat teşkilatları tarafından casusluk faaliyetleri yürütmek için kullanılan “siber casuslara” dönüşebileceği ve ulusal güvenlik için tehdit oluşturabileceği uyarısında bulundu. Akıllı giyilebilir cihazların kablosuz ağlar veya Bluetooth aracılığıyla akıllı telefonlara bağlanması durumunda, yabancı siber casusların internet üzerinden cihazlara saldırılar düzenleyebileceğini, kullanıcının bilgisi olmadan belirli Truva atı programlarını yerleştirebileceğini ve böylece sırları çalmak için kayıt ve fotoğraf çekme gibi işlevler üzerinde kontrol sahibi olabileceğini belirtti.
• G.Kore, Küba ile diplomatik bağ kurdu. G.Kore şimdi ABD’nin Küba’ya yönelik ekonomik ve ticari ambargoyu kaldırmasını bekliyor. Ambargo kalktığında G.Kore dünyanın beşinci en büyük nikel ve dördüncü en büyük kobalt rezervlerine sahip Küba’nın geniş doğal kaynak rezervlerinden faydalanabilecek.
• Neredeyse tüm askeri uçakların radar ekranından kaybolmasını sağlayabilecek yeni nesil bir plazma gizlilik cihazının Çin’in batısındaki bir grup bilim insanı ve mühendis tarafından geliştirildiği iddia ediliyor. Uçağın tamamı yerine kilit bölgeleri korumaya odaklanan bu “kapalı elektron ışını plazma gizlilik cihazı”, radar operatörlerini yanıltmak için bir anda çalıştırılabilir.
  • Çin’de iki tür plazma gizlilik cihazı halihazırda test edilmiş durumda. Cihazlardan biri, uçağın radara yakalanmaya meyilli bölgelerini radyoaktif bir izotopla kaplayarak yüksek enerjili ışınlar yayarak çevredeki havayı iyonize ediyor. Bu da yüzeyi kaplayacak ve radar sinyallerini dağıtacak kadar kalın ve yoğun bir plazma tabakası yaratıyor.
  • Diğer cihaz ise yüksek frekanslı yüksek voltajlı elektrik kullanarak uçağın dışındaki gaz ortamını harekete geçirip iyonize ederek bir plazma bölgesi yaratıyor.
• SpaceX, ulusal güvenlik müşterileri için Starshield adlı gizli bir şirket uydu programını genişleterek ABD istihbarat ve askeri kurumlarıyla bağlarını derinleştiriyor. ABD hükümeti ile 1,8 milyar dolarlık gizli bir sözleşme imzaladı.
• Pentagon yapay zekanın en faydalı askeri uygulamalarını araştırıyor. Salı günü Pentagon, en faydalı askeri uygulamaların keşfedilmesini ve uygulanmasını hızlandırmak için teknoloji endüstrisi liderleriyle toplantılara başladı. İngiltere’nin Savunma Yapay Zeka Merkezi Başkanı Tuğamiral Rachel Singleton sempozyumda yaptığı açıklamada İngiltere’nin, personelin işlerinde ticari LLMS kullanma eğilimine girerek hassas bilgileri riske atabileceği endişesi nedeniyle hızla ordu içi kullanım için bir LLM çözümü geliştirme zorunluluğu hissettiğini söyledi.
• Çin bankaları ekonomiyi canlandırmak için faiz indirdi. Çin Halk Bankası Salı günü yaptığı açıklamada, Çin’in önde gelen bankalarının konut kredileri için bir ölçüt olan beş yıllık kredi faiz oranını daha önce %4,2’den yeni bir düşük seviye olan %3,95’e indirdiğini duyurdu.
• Nvidia, Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’na yaptığı bir başvuruda ilk kez Huawei’yi grafik işlem birimleri (GPU’lar), merkezi işlem birimleri (CPU’lar) ve ağ çipleri gibi yapay zeka için tasarlanmış çiplerin tedarikinde en büyük rakip olarak tanımladı. Çinli çip üreticilerinin sevkiyatları genişledikçe, üretim maliyetleri daha da düşecek ve ABD şirketlerinin temel rekabet gücünü daha da tehdit edecek.
• Wuhan’daki Huazhong Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’ndeki (HUST) araştırmacılar, karbondioksiti yüzde 93’ün üzerinde bir verimlilikle formik aside dönüştürebilen bir elektroliz sistemiyle çığır açtıklarını duyurdular. Ekip, devam eden araştırmalarla karbondioksiti, tekstilden antifrize ve vinile kadar her şeyde kullanılan ve “dünyanın en önemli kimyasalı” olarak adlandırılan etilen gibi formik asitten bile daha değerli ürünlere dönüştürmeyi umuyor.
• Elektrikli otomobil üreticileri, satışların büyümesindeki yavaşlama ve tüketici ilgisinin azalmasını gerekçe göstererek elektrikli araçlar için yatırım planlarını geri çeviriyor. General Motors, Ford Motor ve diğer otomobil üreticileri batarya fabrikaları ve diğer tesisler için planlarını ertelediler veya küçülttüler, elektrikli araç hamlesine bağlı kaldıklarını ancak bunun beklenenden daha uzun süreceğini söylediler.
• Çin, Batı’nın kısıtlamalarını aşmak için Rusya’dan ders almaya çağırdı. Pekin’de düzenlenen bir seminerde “Rusya bize gelecekte mali ve ekonomik yaptırımlarla başa çıkmak için öğrenebileceğimiz pek çok değerli deneyim sağladı” dedi. Dolar dışı ticaret Rusya’nın ekonomik kalkınmasını destekledi ve mali güvenliğini sağladı.
• Küresel uzay ekonomisinin 460 milyar ABD dolarından fazla bir değere sahip olduğu ve önümüzdeki yıl ya da iki yıl içinde 1 trilyon ABD dolarını aşma potansiyeline sahip olduğu tahmin ediliyor.
• Rusya-Ukrayna savaşı ve 5 aydır devam eden İsrail-Filistin çatışmaların hedefinde yer alan bir emtia olan petrolün fiyatı, iki yıl önceki Rusya’nın işgali öncesine kıyasla yaklaşık %12 daha düşük. Analistler jeopolitik aksaklıklar söz konusu olduğunda piyasaların “çok kalın bir deri” geliştirdiğini belirtiyor. Ve belki de anlaşılabilir bir şekilde: Son 40 yılda petrole yönelik neredeyse her jeopolitik tehdidin havlaması ısırmasından çok daha kötüydü.

Orta Doğu Cephesi

• Gazze’de insanlık ölüyor, ölü sayıları 30 bini geçti. ABD, İsrail’i BM Güvenlik konseyinde korumaya devam ediyor. Çin, ABD’yi açık açık Gazze’deki katliamın ortağı olarak açıkladı. Diğer taraftan Husiler, Kızıldeniz’deki faaliyetlerine devam ediyor, Husiler denizaltı silahlarını devreye alacaklarını açıkladılar.
• ABD Salı günü, Gazze Şeridi’nde acil ateşkes çağrısında bulunan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararını üçüncü kez veto etti. Çin’in Birleşmiş Milletler elçisi Salı günü yaptığı açıklamada Gazze’de ateşkese karşı çıkmanın katliamın devamına yeşil ışık yakmaktan farksız olduğunu söyledi.
• İsrail bu hafta sonu Paris’te ABD, Katar ve Mısır ile Gazze’de olası bir ateşkes ve rehinelerin serbest bırakılması anlaşması için müzakerelere katılacak.
• 18 Şubat’ta Husiler tarafından vurulan ve mürettebatı tahliye edilen Rubymar kargo gemisi batmadı ama kurtarılması zor batma riski altında.
• Husilerin ilk kez gemi savar balistik füzeler kullanarak Amerikan askeri gemilerini hedef almaya başladılar. Yemen Silahlı Kuvvetleri’ne bağlı deniz kuvvetleri Aden Körfezi’ndeki bir İngiliz gemisini (Islandra) uygun deniz füzeleriyle hedef alarak doğrudan vurdu ve gemide yangın çıkmasına neden oldu.
• Husilerin lideri, Gazze savaşında Filistinlilerle dayanışmayı sürdürmek için Kızıldeniz ve diğer sularda gemilere yönelik saldırılarını arttıracaklarını ve “denizaltı silahlarını” devreye sokacaklarını söyledi.

Ukrayna Cephesi

• Ukrayna-Rusya savaşının ikinci yılı bitti, savaş üçüncü yılına döndü. Ukrayna ordusunun gerilemesi devam ediyor. Geçen hafta Avdeyevka’yı kaybeden Ukrayna, Avdeyevka’ya yakın Lastoçkino köyünden de geri çekildi. Aynı zamanda dün Rus ordusu dün, Zaporojye bölgesinde Rabotino kasabasına girdi. Herson bölgesinde Krınki köyü de düştü.
• ABD ve ortakları yaptırımların Rusya’yı modern ve yüksek teknolojili silahlardan mahrum bırakacağını umuyordu. Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden iki yıl sonra, Batı yaptırımları en önemli görevlerinde, yani Kremlin’in savaş makinesini durdurmada başarısız oldu.
• Japonya, Ukrayna’nın yeniden inşası konferansına ev sahipliği yaptı. Kishida Ukrayna’nın yeniden inşasına verilen desteğin “geleceğe yatırım yapmak” anlamına geldiğini söyledi. “Ukrayna’daki savaş şu anda hala devam ediyor ve durum hiç de kolay değil. Ancak ekonomik yeniden yapılanmanın desteklenmesi sadece Ukrayna’nın geleceğine yapılan bir yatırım değil, aynı zamanda Japonya’ya ve tüm dünyaya yapılan bir yatırımdır.”
• Ekvator hükümeti eski Rus yapımı teçhizatı Amerika’ya göndermeyi kabul etmişti; Amerika da bu teçhizatı Rus işgalcilerle savaşan ve eski Sovyet tasarımlarına aşina olan Ukrayna güçlerine yönlendirecekti. Buna karşılık ABD de Ekvador’a, güçlü uyuşturucu çeteleriyle mücadelesinde ihtiyaç duyduğu Amerikan yapımı teçhizatı sağlayacaktı. Ardından Rusya, Ekvador’un en önemli ihracat kalemlerinden biri olan muz alımını durdurdu. Ekvadorlu yetkililer, Ekvador’un şimdi geri adım attığını ve Rus yapımı hiçbir teçhizatın Ukrayna’ya gitmeyeceğini söyledi.

Afrika Cephesi

• Türkiye-Somali arasında imzalanan Savunma ve Ekonomik İşbirliği Çerçeve Anlaşması’nın Somali Meclisi tarafından onaylandı. Cumhurbaşkanı Mahmud, “Türk kardeşlerimiz bu anlaşma çerçevesinde sadece 10 yıl boyunca denizlerimizi koruyacak. 10 yıllık işbirliğinden sonra biz de denizlerimizi koruyacak bir donanmaya sahip olacağız” dedi.
• Türkiye – Somali arasındaki anlaşma, Etiyopya’nın Kızıldeniz’e ulaşmak için Somoliland’ı tanıyacağını açıklamasından sonra geldi. Türkiye ve Mısır bu anlaşmaya karşı çıkmış, Mısır Etiyopya’yı üstü kapalı şekilde tehdit etmişti.
• Uganda Dışişleri Bakanı Jeje Odongo, Batı’nın, siyasi çizgisine karşı çıkan Afrika ülkelerini şantaj ederek ödeme sisteminin dışında bırakmakla tehdit ettiğini söyledi. Batı’nın mali işlemlerle ilgili konuyu siyasallaştırmasına ve bu yönde yaptığı şantajlara karşı mücadele etmek için SWIFT ödeme sistemine alternatif arayışını memnuniyetle karşıladıklarını belirtti.