SAVAŞTA SON DURUM
Savaş başladığında Ukrayna Ordusu oldukça özerkleşmiş bir komuta yapısına sahipti. Cephedeki her birlik anlık ateş destek ve harekat kararları konusunda büyük bir özerkliğe sahipti ve anlık değişimler karşısında inisiyatifi elinde tutup fırsatları kaçırmıyordu. NATO’nun anlık uydu istihbaratı, uzun menzilli keşif gözetim istihbaratı sunmasıyla küçük birlik muharebelerine göre uzmanlaşan Ukrayna birlikleri savunma ve karşı saldırı konusunda üst komutadan daha az baskı alıp en aza indirgenmiş ve doğrudan NATO’ya bağlı komuta zincirinden gelen anlık bilgileri sahadaki durumla hızlıca karşılaştırıp tamamen mücadeleye odaklanıyordu.
Rusya ise tam aksine oldukça merkezileşmiş bir komuta yapısına sahipti. Üst komuta kimi zaman en ön hattaki birliklerin hareketlerine müdahale ediyor kimi zaman ise alınan istihbarat ve yaşanan gelişmeleri değerlendirmek yahut da diğer birliklerin meşguliyetlerinin sonucunda ön birliklere zamanında emir vermekte zorlanıyordu. Üstüne subayların her gün yapması gereken bir yığın bürokratik evrak hazırlama faaliyeti bu kadar hızlı bir çatışma sürecinde subayları gereksiz yere zihnen yorup vakit kaybına yol açıyordu.
Rusya’nın ilk etapta yetersiz birlikle 2014 Planı kapsamında Ukrayna’ya müdahalesi pek çok sorunun esas nedeni olsa da komuta yapısıyla ilgili önemli sorunlar ve eksiklikler de keşfedilmişti.
Merkez komutanın ön hatlara kadar müdahil olması her zaman kötü bir durum değildir. Pek çok zaman sahada yaşanan bir olayı birkaç farklı çift gözün ve birkaç farklı beynin aynı anda görüp incelemesi çatışmanın harareti esnasında kaçan pek çok esasın gözler önüne serilmesine yol açabilir. Tabi tam aksine yanlış anlaşılma riskini de beraberinde getirip sahadaki gerçeklikten uzak bir sonuç çıkartma ihtimalini de doğurabilir.
Sahaya anlık müdahale için günümüz şartları ile sıkı bir anlık ve süreğen bir keşif gözetim faaliyeti gerekir. İlk dönemde yetersiz drone ve İHA kullanımı, istihbarat uydularının geçişlerindeki azlık ve siyasi kademenin savaş kısıtlamaları nedeniyle düşük tutulan elektronik harple birlikte Rus Ordusu bir gözü kapalı şekilde geniş bir sahayı görmeye ve algılamaya çalıştı.
Ukrayna tarafı ise NATO’nun geniş gözetimini en aza indirilen emir komuta zincirini savaş deneyimine sahip ve iyi eğitimli küçük birlik muharebesi taktiklerini uygulayan ileri harekat birlikleri ile başarılı bir harekat sergiledi.
Alınan istihbarat doğrultusunda pusular, baskınlar, vur-kaç saldırıları, geri çekilme ve kuşatma konusunda başarılı şekilde hareket edip ateş destek vasıtaları da sahadan veya NATO’dan gelen istihbarat sayesinde anlık olarak kapsamlı ateş desteğini sunup Ukrayna’nın avantajını arttırdı.
Rus bölük ve müfreze komutanları anlık bir tehdit gördüğünde ateş desteği istemek için tabur komutanına oradan alay tugay tümen hatta bazen cephe seviyesindeki komuta kademesine kadar ulaşabilen karmaşık bir emir komuta zinciri, istihbaratın değerlendirilmesi, eldeki kaynakların değerlendirilmesi ve onay süreci esnasında inisiyatifi yitirdiklerini o kadar çok yaşadı ki büyük tepkiler bile doğdu.
Buna karşı ilk harekete geçen Harkov Luhansk hattındaki O grubu oldu. Drone kullanımı, elektronik harbin arttırılışı, komuta zincirinin kısaltılması, bürokratik işlemlerin sadeleştirilmesi ve bununla alakalı ana görevi komuta kontrol olmayan personellere sevki ve ateş destek vasıtalarının miktarının cephane kullanımının arttırılması ile gerçekleştirmişlerdi.
Aylar içerisinde ise Zaparojya hattındaki 58. Müşterek Harp Ordusu, Herson’daki VDV birlikleri Gerasimov’un başlattığı reform süreciyle benzer bir süreci yaşamaya başladı. 2022 sonbaharı sonrasında Gerasimov da Surovikin de bu sürece olan ilgiyi arttırıp dönüşümü hızlandırdı.
Bugüne geldiğimizde Rus Ordusu elektronik harbi oldukça yüksek bir seviyede kullanıyor. RUSI düşünce kuruluşunun tespit ettiği gibi ayda 10 binden fazla droneu elektronik harple düşürüyor. Ukrayna Ordusu’nun drone kullanımı konusundaki çabalarını sonbahardan itibaren en aza indirgediler. Araç rotasyonları esnasında bulunabilen anlık kısa süreli düşüşler Ukrayna’nın efektif olarak drone gözetimi yapabildiği anlar ki geçen sene günün büyük bölümü rahatça gözetim yapmaktan dakikalarla sınırlı gözetime geçmek Ukrayna Ordusu’nun keşif yetersizliği nedeniyle hücumlarında ağır kayıplar yaşamasına, ateş destek vasıtalarının çoğunlukla belirli bir yerde olduğu bilinen yahut tahmin edilen hedeflere karşı üstünkörü atışlar yapmasına yol açıyor. Haliyle de günde en fazla 5 6 bin topçu mühimmatı kullanan bir ordu her bir vasıta başına termal kameralı drone temin eden Rusya’nın günde 60 80 bin mühimmat kullanımı karşısında çok fazla kayıp yaşıyor ki kimi günler 100 bini geçen miktar onları daha da zorluyor. Asker kayıplarının umursanmaması, siperler, tüneller ve Sovyet yapımı binalar kayıpları azaltan tek şey olsa da Ukrayna Ordusu’nun olduğu yerde tükenmesine yol açıyor.
Rusya’nın elektronik harbi arttırmış olması uydu ve uzun menzilli hava keşif desteğini de azaltıyor. ABD’nin anlık desteği neredeyse kalmadı. Uydu geçişleri ile şüpheli bulunan noktalar ve Polonya Karadeniz keşif uçuşları ile görülen askeri toplanma noktaları veya önceden bilinen tesislere hedeflere yönelik stratejik saldırılar konusunda destek veriyor. Operasyonel ve taktiksel anlık ve orta vadeli destek en alt seviyeye inmiş oldu.
Ukrayna’nın en çok dert yandığı konulardan biri de Rus elektronik harbi yüzünden kapsamlı bir komuta kontrol tesis edememek 1000 kilometrelik bir cephede 10 kilometrede bir taktik seviyede 20 30 km de bir stratejik seviyede elektronik harp sisteminin kullanılması siperler ve ön hatlarda bilhassa dronelara ve kimi zaman da iletişim araçlarına karşı düşük maliyetli binlerce ufak çaplı elektronik harp sistemi de Ukrayna Ordusu’nu daha da zor durumda bırakıyor.
Askeri muhabere sistemleri sıklıkla yoğun karıştırmadan dolayı kullanılamıyor yahut kullanılsa da düzgün bir iletişim sağlamak mümkün olmuyor. Olduğu zamanda da Rusya askeri iletişimi sürekli dinliyor. Cephelerde telsiz iletişimi birlikler arasındaki mesafe 100 metreyi aşınca bile kopmaya başlıyor ve bölük seviyesindeki bir saldırıda bile askerlerin birbirine bağırarak el kol işaretleriyle anlaşmaya çalışarak hareket ettiği bir operasyonel kopukluk ortaya çıkıyor.
NATO’nun buna karşı çözümü Starlink uydu interneti üzerinden iletişim ve özel geliştirilen Discord sohbet odalarının bir çeşit komuta kontrol sistemi haline getirilmesi oldu. Geçen yıl NATO birlik kontrolü ve ateş destek faaliyetleri için kapsamlı bir askeri uygulama ağı kullanıyordu ve ön birliklere kadar bu ulaşmıştı. Rusya’nın bu sistemlere sızması ve bazı özel ekipmanları ele geçirmesiyle bu genel olarak devre dışı kaldı. Starlink konusunda da aynı şey oldu ve kimi zamanlar siber saldırılar ve sızmalar yüzünden devre dışı kaldı. Cepheye yaklaşıldıkça elektronik karıştırma sıklıkla bu sistemlerin de internetinin kesilmesine yol açıyor ve iletişim daha da zayıflıyor. Emir erleriyle emirler göndermek geçen seneden beri olağan bir hal aldı ve daha da sıklık kazanıyor.
Ukrayna askeri iletişim ve istihbarat konusunda kendisini büyük bir darboğazın içerisinde buldu. Rus stratejik bombardımanı ve hava savunma sistemlerinin azalması büyük hareketleri ikmal krizi nedeniyle kısıtlasa da 4 milyon kişi silah altına almış bir ülkede en büyük hücumların artık tugay seviyesini pek geçememesi ve ekseriyetle bölük ve tabur seviyesine düşmüş olması hem ikmal krizi ve ağır bombardımanın hem de kolordu ve ordu çapında kapsamlı birlik hareketlerinin iletişim krizi nedeniyle yürütülememesinin bir sonucu olarak ortaya çıktı.
Ukrayna teknik kriz yaşarken bir de personel krizi yaşamaya başladı.
Geçen yıl elektronik harp ve Rus karşı tedbirleri arttıkça Ukrayna şuna güvenirdi küçük birlik muharebesini bilen seçkin personel cephelerde kendi keşfini yapar kendi ateş desteğini çağırır ve kendi manevra yeteneğini ortaya koyup inisiyatifi elden bırakmaz diye düşünüyorlardı ki haklılardı da ancak savaşın başından beri Rus Ordusu ile göğüs göğse muharebeye giren bu deneyimli subay astsubay ve profesyonel asker gücü tükenmeye başlamıştı. Bahmut bataklığı, Herson VDV hareketli savaşı, Harkov Oskil’de Spetsnaz, VDV ve Çeçen birliklerinin bu küçük birlik muharebelerinde uzman ekibi tüketmesi sonucu Ukrayna bu özerk komuta yapısını da kaybetmiş halde kendini buldu.
Kayıpla arttıkça iletişim krizi büyüdükçe ve bir yandan da batıdan da daha fazla başarı istendikçe Ukrayna’nın özerk komuta yapısı giderek merkezileşmeye başladı. En ön hatlardaki birliklerin işine bile en tepeden karışılıyor ancak eskisi gibi anlık gözetim yok istihbarat yok sadece haritalar ve gelen duyumlara göre hareket etme çabası var. NATO ve Ukrayna komutası ön hatlardaki birliklere şuraya saldırılacak burası alınacak şu kadar süre şu kadar asker diye bilgiyi yolluyor ve gerisine ya aşırı karışıyor ya da hiç karışmıyor. Herhangi bir inisiyatif yakalanmasına izin verilmiyor, anlık ateş desteği istenmesi mühimmat kısıtlamaları ve araç kayıpları nedeniyle savaş başındaki Rus Ordusu’nun bürokratik yapısından da ağır bir yapının gelmesine yol açtı ve iş işten geçene kadar emir gelmiyor. Bu noktada artık yerel komutanların yeteneği, ahbap çavuş ilişkilerinin seviyesi ve keyfiyet hatta rüşvet bile devreye giriyor.
Komutan kayıpları yakın zamanda Ukrayna’nın kurmay eğitimi, saha eğitimi almayan karargah ve ikmal subaylarının da cephede komuta edebilecek subaylar olarak kullanılabilmesi kararı almıştı. Bu da komutan kayıplarının aşırılığını kanıtlıyor ve tıpkı İkinci Dünya Savaşının son yıllarında yenilen tarafların aceleyle aldığı tedbirleri andırıyor.
Ukrayna subayları kendi personelini komuta etmekte hem yetersiz eğitim ve deneyimleri hem yetersiz sayıları hem iletişim eksikliği hem merkez komutanın başarı baskısıyla her şeye müdahale etme yahut da her şeyden elini eteğini çekme hem lojistik kriz ve artan düşman baskısı hem de yetersiz keşif ve istihbarat ile kendilerini giderek daha fazla karmaşanın içerisinde kendisini buluyor.
Rusya ise askeri istihbarat GRU’da kapsamlı reforma gitti, sahadan aldığı istihbaratı arttırdı, yeni uydularla ülke geneline dair bilgi trafiği arttı, elektronik harp ve siber unsurlar bilgi akışını hızlandırdı, cephede her 5 kilometre için sürekli bir drone kullanımı daha geride uzun mesafe keşif için büyük çaplı İHA kullanımı ve erken uyarı ve kontrol uçakları ile keşif helikopterlerinin kullanımını arttırdı, tespit ve imha süreci kısaltıldı, merkezi komutaya anlık bilgi ve görüntü akışı çok hızlandı ve müdahaleler olduğunda da sahayı tam olarak inceleyip bu konuda kararların verilmesi sağlandı.
Rusya özerk veya yarı özerk komuta yapısı için kapsamlı dönüşümü sürdürüyor. Daha fazla keşif ve istihbarat unsurunu daha fazla askeri güçle, en efektif şekilde kısaltılıp yeniden düzenlenen komuta yapısıyla komuta kontrol sürecinde baştan aşağıya bir dönüşüm yaşamaya devam ediyor.
Ukrayna ve NATO ise rakibinin dönüşümü karşısında rakibinin ilk başta içine düştüğü hatalardan çok daha beterlerine saplanıp kalmaya ve bitmek bilmeyen bir iletişim eksikliği ve karmaşanın içinde kendisini bulmaya başladı. Yeni Stavka’nın gerçekleştirmekte olduğu dönüşümün bu şekilde devam etmesi ilerleyen yıllarda Rus Ordusu’nun ortaya koyabileceği potansiyeli aşırı derecede arttırabilir. Rusya’nın ileri, Ukrayna’nın ise geri yönlü bu değişimi de savaşın geleceğinin ne yönde olacağı hakkında da açık emareler vermektedir.
KAYNAK: Enformasyon telegram kanalı